Spis treści:
Krwawnik - właściwości i zastosowanie
Mgr inż. Michał Mazik
19 sty 2025
Krwawnik pospolity zalicza się do najważniejszych roślin leczniczych, jest wykorzystywany zewnętrznie (np. w formie okładów) i wewnętrznie (w postaci naparów). Ma zastosowanie również w kosmetyce. Jakie dokładnie właściwości ma ziele krwawnika? Jak i kiedy je stosować?
Czym jest krwawnik pospolity
Krwawnik pospolity (Achillea millefolium) to wieloletnia roślina zielna występująca w Polsce w miejscach naturalnych (m.in. na łąkach), uprawiana komercyjnie i wykorzystywana jako dekoracja ogrodów (w tym wypadku popularnością cieszy się nie typowy gatunek, a odmiany botaniczne). Dorasta do 30-70 cm wysokości. Jest łatwy do rozpoznania po liściach, które są pierzaste i przypominają małe piórka oraz po białych kwiatach, zebranych w baldachowate kwiatostany. Kwitnie od lipca do października. W ziołolecznictwie wykorzystuje się ziele krwawnika, tj. liście, pędy oraz kwiaty znajdujące się w początkowej fazie kwitnienia.
Właściwości lecznicze krwawnika
Krwawnik pospolity jest jedną z roślin leczniczych najdłużej stosowanych przez człowieka. Od wieków wykorzystywano go do zatrzymywania krwawienia, wspomagania gojenia drobnych oparzeń i oparzeń. Zgodnie z tradycyjną medycyną chińską sprawdza się jako środek przeciwkrwotoczny, lek na ukąszenia węży i żylaki (1). Współczesne badania potwierdziły wiele właściwości leczniczych krwawnika.
Działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwkrwotoczne
Najbardziej znane są właściwości przeciwkrwotoczne ziela krwawnika, co wykorzystuje się nie tylko zewnętrznie (przy ranach), lecz również wewnętrznie (np. w przypadku drobnych krwawień z przewodu pokarmowego). Oprócz tego krwawnik szlachetny wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. To działanie synergiczne: dezynfekuje rany, powoduje szybsze gojenie się i odbudowę tkanek.
Składniki aktywne w krwawniku
Ziele krwawnika zawiera wiele substancji aktywnie czynnych, w tym duże ilości olejków eterycznych i nasyconych kwasów tłuszczowych. W skład olejku eterycznego wchodzą m.in. chamazulen, bisabolol, borneol, kamfora, limonen, 1,8-cyneol, β-pinen, sabinen i nerolidol. Proporcje poszczególnych związków różnią się, w zależności od wielu czynników (np. warunków uprawy). Ponadto krwawnik jest bogaty w związki fenolowe: garbniki, flawonoidy (kwasy dikawoilochinowe, kwas chlorogenowy), achilleinę, kwasy fenolowe, terpeny - alkaloidy (2). Ziele jest źródłem witaminy C i soli mineralnych (potas, miedź, wapń, kobalt).
Zastosowanie krwawnika w medycynie naturalnej
Ziele krwawnika można stosować (w racjonalnych ilościach) na różnorodne schorzenia, zapobiegawczo i interwencyjnie. Pomaga m.in. przy dolegliwościach kobiecych (3). Jakie właściwości ma krwawnik pospolity?
Krwawnik na trawienie
Spożywanie suplementów diety opartych na bazie krwawnika pospolitego, a także naparów i odwarów przyrządzanych domowymi sposobami wspomaga procesy trawienne. Z rośliny leczniczej można więc korzystać zapobiegawczo (ogranicza ryzyko nadmiernego tycia), a także doraźnie (przy odchudzaniu, po spożyciu ciężkostrawnych potraw). Roślina wykazuje zdolności do rozluźnienia mięśni gładkich, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i przyspiesza pozbywanie się toksycznych produktów przemiany materii. W dodatku u osób wrażliwych na reakcje alergiczne zwiększa tolerancję pokarmu (co wynika z zawartości chamazulenu). Krwawnik pospolity jest tradycyjnie stosowany przy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych (4).
Krwawnik na rany i oparzenia
Krwawnik stosuje się pomocniczo na przyspieszenie gojenia ran, hamowanie krwawienia i ograniczanie stanów zapalnych. Sprawdza się również przy podrażnieniach. Zewnętrznie stosuje się go m.in. w formie okładów. Za takie właściwości prozdrowotne ziela krwawnika odpowiada głównie achilleina.
Krwawnik na stany zapalne
Właściwości przeciwzapalne krwawnika (wynikające m.in. z aktywności biologicznej alkaloidów) mają znaczenie w leczeniu ran i krwawień, a także w wielu innych schorzeniach. Ziele jest stosowane do leczenia stanów zapalnych jamy ustnej, np. gardła i dziąseł.
Krwawnik na problemy kobiece
Herbatka z krwawnika (i inne suplementy) łagodzą bóle menstruacyjne, zmniejszają skurcze narządów i są pomocne przy zaburzeniach miesiączkowania (regulują cykl menstruacyjny). Oprócz tego są zalecane kobietom przechodzącym menopauzę.
Krwawnik - przeciwwskazania
Krwawnik zalicza się do bezpiecznych ziół, bardzo rzadko powodujących niekorzystne efekty uboczne. Przy nadmiernym stosowaniu i podatności alergicznej może wystąpić ból głowy, zaczerwienienie skóry bądź wysypka. To symptomy świadczące o konieczności poszukania zamiennika dla Achillea millefolium. Krwawnik może wywoływać reakcje fotoalergiczne, tj. wypryski powodowane nadmierną ekspozycją na promienie słoneczne (głównie w odsłoniętych partiach ciała). Odpowiadają za to seskwiterpeny laktonowe należące do grupy terpenów (5) Dlatego należy korzystać z niego ostrożnie lub zaprzestać korzystania w okresie silnych upałów połączonych z długim przebywaniem na świeżym powietrzu. Ze względu na brak badań odradza się stosowanie ziela krwawnika przez kobiety w ciąży i dzieci poniżej 12 roku życia. Brakuje także danych dotyczących potencjalnych interakcji krwawnika z lekami. Wiadomo tylko, że nie stosuje się go z lekami rozrzedzającymi krew.
Krwawnik w kosmetyce
Krwawnik pospolity nadaje się do pielęgnacji skóry i jest składnikiem kosmetyków. Zalicza się do grupy ziół rekomendowanych przez świętą Hildegardę w „służbie urody” (6).
Działanie na cerę trądzikową i dojrzałą
Krwawnik pospolity zawiera związki o działaniu przeciwutleniającym. Zwalczają wolne rodniki, opóźniają procesy starzenia komórek i stymulują procesy odnowy naskórka. To cenne właściwości w pielęgnacji cery dojrzałej. W połączeniu z właściwości przeciwbakteryjnymi decydują, że ziele krwawnika pomaga osobom borykającym się z trądzikiem.
Zmniejszanie porów i zmarszczek
Kosmetyki oparte na bazie krwawnika, maseczki czy płukanki zmniejszają pory, redukują drobne linie i zmarszczki na twarzy. Ujędrniają skórę i odżywiają ją.
Formy stosowania krwawnika
Ziele krwawnika można samemu zbierać, suszyć i przyrządzać (przy odrobinie wiedzy) lub kupuje się „gotowe” produkty, tj. suszone ziele, nalewki, herbatki, maści i inne formy suplementów. Za ostatnim rozwiązaniem przemawia wygoda. Zaleca się pić średnio jedną szklankę naparu dziennie (np. „na raty”, 3-4 razy dziennie). W przypadku suplementów należy kierować się instrukcjami opracowanymi przez producenta i obserwować reakcje organizmu. Codzienne, długotrwałe stosowanie (np. przez kilka tygodni) warto skonsultować z lekarzem.
Napar i herbatka z krwawnika
Krwawnik pospolity jest dostępny jako jednorodne ziele lub wchodzi w skład wielogatunkowych mieszanek ziołowych, zalecanych na konkretne dolegliwości.
Przykładem jest Mieszanka ziołowa wspierająca kobiecy cykl Olini. Pomaga na skurcze, bóle i obfite miesiączki.
Maść z krwawnika
Maść z krwawnika pospolitego to sprawdzony kosmetyk, który upiększa wygląd skóry, lecz dodatkowo pomaga na różne, drobne dolegliwości skórne, np. niewielkie rany, zaczerwienienia i podrażnienia. Sprawdza się również jako środek łagodzący ból i ograniczający reakcje alergiczne po ukąszeniach owadów.
Krwawnik pospolity - podsumowanie
Krwawnik pospolity to jedna z najcenniejszych roślin leczniczych stosowana od wieku w różnych kulturach, od ludów azjatyckich po europejskie. Nazwa achillea odnosi się do mitycznego Achillesa, który miał korzystać z rośliny przy leczeniu ran otrzymywanych w bitwach. Okazało się, że nazwa łacińska jest adekwatna do właściwości leczniczych gatunku
Źródła:
- https://up.lublin.pl/wp-content/uploads/2023/10/Wybrane-zagadnienia-z-zakresu-produkcji-surowcow-zywnosci-i-kosmetykow-t.-3.pdf#page=77
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874103001491
- https://jmdc.skums.ac.ir/Article/jmdc-1259
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S037887410700311X
- https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2017.3-3.pdf
- https://www.czytelniamedyczna.pl/7015,ziola-zalecane-przez-swieta-hildegarde-w-pielegnacji-skory.html
Mgr inż. Michał Mazik